Volumetrik parhez: ko‘p ovqatlanib vazn tashlash mumkinmi?

Katta porsiyada ovqat yeyish, ammo shu bilan birga vazn yo‘qotish erishib bo‘lmaydigan orzudek tuyilishi mumkin, ammo bundan 10 yil avval parhezshunos Barbara Rolls buning uddasidan chiqishning imkoni borligini isbotlagan. Bunday ovqatlanish tizimi Barbara tomonidan volumetrik — hajmli deb atagan. Parhezga ko‘ra, ovqatlanishda cheklanish bo‘lmaydi, aksincha, bir mahsulot boshqasining o‘rnini bosadi. Agar muallif ko‘rsatmalariga to‘liq amal qilinsa, nafaqat ortiqcha vaznni yo‘qotish, balki organizmni sezilarli darajada sog‘lomlashtirish mumkin. Ushbu parhezning qanday ish berishi va unga xos afzallik va kamchiliklar haqida ma’lumot berib o‘tamiz.

Asosiy qoida

Parhezshunosning ma’lum qilishicha, organizmning to‘yishi uchun ovqat hajmi uning ozuqaviy qiymatidan ko‘ra muhimroq sanaladi. Aynan shu sabab ham Barbara tarkibida suv va kletchatka bisyor bo‘lgan, ammo kaloriyasi kam bo‘lgan mahsulotlarni iste’mol qilishni tavsiya qiladi. Aslo ochlik his qilinmaydi, kaloriya kamligi sabab esa vazn to‘planmaydi. Bunday parhez tizimida iste’mol qilinishi kerak bo‘lgan mahsulotlar kaloriyaga qanchalik boyligidan kelib chiqib 4 kategoriyaga bo‘linadi:

1. Mevalar(olma, apelsin, nok, shaftoli, greypfrutlar), serkraxmal bo‘lmagan sabzavotlar, yog‘siz sho‘rva, yog‘siz sut mahsulotlari, suv, qora qahva va choy.

2. Butun urug‘li mahsulotlar, qora loviya, yashil no‘xat, serkraxmal sabzavotlar, tovuq, baliq va mol go‘shti.

3. Go‘shtning qolgan turlari, oq non, oq guruch, sut mahsulotlari.

4. Yong‘oq, urug‘li mahsulotlar, yog‘, qayta ishlangan mahsulotlar(shirinliklar, desert, fastfud va go‘shtli delikateslar).

Birinchi kategoriyadagi mahsulotlarni istalgan vaqtda istalgan miqdorda, ikkinchisini esa katta miqdorda, uchinchisini kam miqdor va nihoyat to‘rtinchi kategoriyaga mansub mahsulotlarni kam iste’mol qilish yoki butkul voz kechish kerak. Kaloriyaga boy bo‘lgan mahsulotlar o‘rniga kaloriyasi kamini iste’mol qilib, bir vaqtning o‘zida ikkita quyonni urish: to‘qlikni his qilib, vazn yig‘ish xavfidan qutilish mumkin. Masalan, plitka shokoladning yarmida deyarli 300 kaloriya mujassam, grekcha salatning bir porsiyasida ham taxminan shuncha kaloriya bo‘ladi. Shokolad yeyilganda qorin to‘yishi amri mahol, sabzavotlar esa oshqozonni to‘ldirib, ochlik hissidan qutilishga yordam beradi.

Umuman olganda, ovqatlanish rejasi kuniga 1400-1500 kkal iste’mol qilishga mo‘ljallangan. Deylik, shirinlik yeyishni juda ham istayapsiz, hech ikkilanmasdan iste’mol qilavering, faqat sutkalik kaloriya hisobini olib, undan keyingi tanovulni to‘g‘rilashga harakat qiling. Bundan tashqari, jismoniy faol bo‘lishni ham esdan chiqarmang. Hatto zalga borib mashg‘ulot bajarishga imkoningiz bo‘lmasa ham, ko‘proq piyoda yurishga va liftdan foydalanish o‘rniga zinapoyadan chiqib-tushishga harakat qiling.

Parhezning afzalliklari

Vaznni kamaytirishdan tashqari, mazkur parhez salomatlikka ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Bir necha tadqiqotlarda ratsionning kaloriyaga ega ekanligi va umrning uzoqligi o‘rtasida bog‘liqlik borligi aniqlangan. Kam kaloriyali parhezga amal qilgan odamlarda qarish jarayonlari kechroq boshlanishi, bu esa tashqi ko‘rinish va organizmning ichki ahvoliga ta’sir qilishi ma’lum bo‘lgan. Shakar, transyog‘lar va qayta ishlangan mahsulotlardan tiyilish, tarkibida suv va vitaminlar bisyor bo‘lgan sabzavotlarni iste’mol qilish teri ahvoliga samarali ta’sir ko‘rsatadi. Ushbu parhezga hech bo‘lmasa bir oy amal qilinsa, teri ahvoli sezilarli darajada yaxshilanadi: tiniq va toza bo‘lib qoladi. Bundan tashqari, shakar va transyog‘lar — surunkali kasalliklar, ayniqsa, yurak bilan bog‘liq muammolar hamda ikkinchi turdagi qandli diabetning rivojlanishiga olib keladigan eng asosiy katalizatorlardan hisoblanadi. Ulardan tiyilish orqali ko‘plab kasalliklarning kelib chiqish xavfini kamaytirish mumkin.

Kamchiliklari

Parhezning afzalliklari singari kamchiliklari ham bir qancha. Asosiysi esa yog‘ning yetishmasligi hisoblanadi. Albatta, to‘yingan yog‘lar va transyog‘lardan tiyilish muhim, ammo foydali hisoblangan to‘yinmagan yog‘lar iste’mol qilishni unutmaslik kerak. Qizil baliq, avokado, zaytun yog‘i va yong‘oqlar — kam kaloriyali mahsulotlarda mujassam bo‘lmagan vitamin hamda mikroelementlarning koni. To‘yinmagan yog‘lar yoshlik manbai, miya uchun muhim ozuqa, shuningdek, “yaxshi” xolesterin ishlab chiqarilishi uchun eng yaxshi modda hisoblanadi.

Yog‘li kislotalarning tanqisligi kuzatilmasligi uchun ularni biologik faol qo‘shimchalar ko‘rinishida qabul qilish kerak. Buning uchun esa muntazam ravishda shifokor ko‘rsatmasiga amal qilish kerak. Qolaversa, mazkur parhez sport bilan faol shug‘ullanadiganlarga ham to‘g‘ri kelmaydi. Yuqorida ta’kidlanganidek, sutkalik kaloriya 1400-1500 bo‘lishi kerak. Yuqori intensiv va professional kuchli mashg‘ulotlar esa shuncha energiya sarflashni talab qiladi, bunday vaziyatda esa 2500 dan kam kaloriya qabul qilish hayot uchun xavfli hisoblanadi.